Oyuncak seçimi bir çocuğun gerek zihinsel gerek fiziksel gerekse ruhsal gelişimi için önemlidir. Çünkü çocuklar hem kendilerini hem de içinde bulundukları dünyayı oyun sayesinde öğrenir. Günümüzde onlarca çeşit arasından doğru oyuncak seçimi yapabilmek karmaşık gelebilir. Oyuncakların çocukların gelişimindeki önemine ve seçim yaparken hangi kriterlerin önemli olduğuna birlikte göz atalım.
Oyuncaklar Sadece Eğlence Aracı Mı?
Oyuncaklar yetişkin dünyasından bakılınca sadece oyalanma aracı gibi görülse de aslında eğlencenin ötesinde büyük bir role sahiptir. Çocuk oyuncaklarla vakit geçirirken farkında olmadan gelişir. Bu gelişim alanları hem zihinsel hem duygusal hem sosyal hem de fizikseldir. Peki, oyuncaklar bu gelişimi nasıl sağlar?
· Eğitici oyuncakların zihinsel gelişime katkısı muazzamdır. Puzze’lar, yapbozlar, Legolar, strateji oyunları vb. gibi pek çok oyuncak çocuğun problem çözme becerisini geliştirir. Aynı zamanda farklı bakış açıları ile bulunduğu durumu değerlendirmeyi öğrenir. Eleştirel düşünür.
· Top oynamayı sevmeyen, bisiklete, hatta scootera binmek istemeyen çocuk yoktur. Bunlar en eğlenceli fiziksel gelişimi arttıran oyunlardır. Kas koordinasyonu inanılmaz derece gelişir.
· Oyuncaklar ve duygusal gelişim zaten ayrı düşünülmez. Her türlü oyun ve oyuncak çocuğun duygularını anlamasına ve ifade etmesine izin verir. Ama özellikle empati gelişimini sağlayan rol play oyunlar farklı duygusal durumları gözleyip anlamalarına yardımcı olur.
· Oyun içinde çocuk farkında olmadan iletişim kurar, iş birliği içinde olur, bazen kazanır bazen de kaybeder. Arkadaşını kollamayı öğrenir. Arada sırada ona sinirlenir. Bütün bu iletişim süreci çocuğun sosyal gelişimine katkı sağlar.
· Oyunun ve oyuncakların en güzel yanı ise çocuğun hayal dünyasını beslemesidir. Özellikle hayal dünyasını harekete geçirerek sanatsal kabiliyetlerini geliştiren oyuncakların yeri eşsizdir. Bunlar sanat malzemeleri, yapı oyuncakları, müzik aletleri, boya setleri olabilir.
Oyuncak Seçerken Nelere Dikkat Edelim?
Oyuncak alırken sadece çocuğun isteklerine mi bakılmalı yoksa başka kriterler de seçimimizi etkilemeli mi? Hem eğlenceli hem gelişimi destekleyen oyuncaklar almak çocuklara önemli beceriler kazandırır.
· Bir oyuncağın yaşa uygun olup olmaması ilk önemli kriterdir. Çünkü bazı küçük parçalı oyuncaklar, küçük yaştaki çocuklar için tehlikeli olabilir. Özellikle 1-3 yaş aralığına özel ihtimam gerekir. Yaşa uygun oyuncaklar çocuklar için de yetişkinler için de daha iyi bir seçim yapmaya olanak tanır.
· Bir oyuncağın güvenlik standartlarına göre üretilmesi de sağlık açısından önemlidir. Sertifikalı oyuncaklar kullanılan malzemenin zararlı olmadığını gösterir. Malzeme kalitesi de çocuğun oyuncakla rahatça oynaması için dikkat edilmesi gereken bir ayrıntıdır.
· Farklı yönleri geliştirmeyi amaç edinerek tasarlanmış oyuncaklar da çocukları geliştirir. Mesela zeka geliştirici oyuncaklar hem bilişsel beceri odaklı olabilir hem de fiziksel becerileri destekleyici olabilir.
· Çocuğun ilgi alanları gözetilerek uzun süre keyifle oynamasını sağlayacak oyuncaklar elbette ki en uygun olanlarıdır.
Oyuncaklar Duygusal Gelişimi Nasıl Etkiler?
Oyuncakların en önemli etkisi duyguları ifade etmeye yardımcı olmasıdır. Özellikle çocuklar aynı olayı veya etkilendiği bir durumu oyun içinde tekrar ederek olayı anlamlandırmaya çalışır. Bu da duygusal olarak iyileşme sağlar. Gün içinde yaşanan olayların oyun içinde tekrar ediyor oluşu, olayla yüzleşmesini, aynı zamanda da duygularını ifade etmesine yardım eder. Böylece korku, öfke hatta hüzün gibi duyguların yükünü hafifletir.
Yetişkin tarafından müdahale edilmeyen kendi içinde, çocuk tarafından yapılandırılan bu oyunlarda çocuk kendi kurallarını koyar ve kendi temposunda oynar. Önemli olan çocuğa güvenli bir ortam sunarak müdahaleci olmamaktır. Çocuklar kendi hızında ve kendi duygusal yolculuğunda olduğu sürece sağlıklı bir duygusal gelişim gösterir.
Teknolojik Oyuncaklar Olmalı Mı?
Eğitici oyuncakların önemi elbette ki tartışılmaz. Özellikle son yıllarda tabletlerdeki eğitici oyunlar, programlanan robotlarla oynanan oyunlar hem eğlenceli hem de öğreticidir. Fakat burada yaş aralığı ve oyuncakla geçirilen süre kritik öneme sahip. Teknolojik oyuncaklar aşırı kullanıldığında sosyal beceriyi zayıflatır. Fiziksel aktiviteyi yavaşlatır. Bu da çocukluk çağında istenmeyen bir durumdur.
Yaşa uygun, ilkokulla beraber, eğitici içerikler olmak kaydıyla ve zaman kısıtlaması yaparak denge kurulabilir. Aynı zamanda geleneksel oyuncaklara ve oyunlara zaman ayırarak gelişimin dengeli bir şekilde sürmesine ortam hazırlanabilir. Ne tamamen yasaklamak ne de tamamen bu oyuncaklarla vakit geçirmek doğru değil!
Oyuncak Seçimi Aile İçi İletişimi Etkiler mi?
Çocuk gelişimi ve oyuncak seçimi kritik öneme sahiptir. Oyuncaklar çocuğun hayatında detay gibi görülse de hem fiziksel hem zihinsel hem duygusal hem de sosyal becerileri geliştirdiği için önemlidir. Yalnız burada önemli etken, çok sayıda oyuncak değildir; birkaç tane kaliteli oyuncak seçerek gelişime destek vermektir. Yoksa bütün oyuncakları aynı anda çocuğun önüne sunmak yarar yerine zarar getirebilir:
· Dikkat dağınıklığı
· Oyuncaklardan çabuk sıkılma
· Hayal gücünü geliştirememe
· Sosyal etkileşimi azaltma
Oyuncaklar belli aralıklarla çıkarılarak bazen de doğal malzemelerle oynamasına olanak vererek kaliteli zaman geçirilebilir. Zaten oyun sadece çocuğun gelişimini etkilemez, aynı zamanda çocuk ile aile arasındaki bağı güçlendirir. Çocukla paylaşım yapmak, oyun sırasında konuşmak onun duygularını ve düşüncelerine anlamak çocuğunuza kendisini iyi hissettir. Aynı zamanda iletişim güçlendiği için aile içinde daha sevgi dolu bir ortam sağlanır.
Çocuklar oyun oynayarak büyür, hayatı tanır, hayata hazırlanır. Öyleyse hem eğitici hem de keyifli bir oyun dünyası kurmak için ne duruyorsunuz?
