Dünyanın bilinen en eski oyunlarından biri olan "58 Delik" oyunu, daha önce Antik Mısır’da MÖ 2. binyılda ortaya çıktığı düşünülüyordu. Ancak son kazılar, bu dönemde Güney Kafkasya’da oyunun kalıntılarını ortaya çıkararak oyunun kökenine dair anlayışımızı değiştirdi.
58 delik oyunu nedir?
"58 Delik" oyunu, Tunç Çağından Demir Çağına kadar yüzyıllarca oynanmış bir masa oyunudur. Oyun, toplamda 58 delikten oluşan bir tahtada oynanır. Ortada iki paralel sıra halinde 10’ar delik dizili olup, bunların etrafını 38 delik çevreler. Her oyuncu, başlangıç noktasından bitiş noktasına kadar piyonlarını hareket ettirir. Oyunun parçaları arasında bazen hayvan başları oyulmuş figürler bulunur ve bu nedenle bazen "tazılar ve çakallar" adıyla da bilinir.
Azerbaycan’daki kalıntılar
Arkeolog Walter Crist ve Rahman Abdullayev tarafından yürütülen yeni araştırma, oyunun Azerbaycan’da Mısır’dan çok daha önce, MÖ üçüncü binyılın sonlarında ve ikinci binyılın başlarında oynandığını gösteriyor. Özellikle, Bakü’nün güneybatısında, Hazar Denizi’nin batı kıyısına yakın Gobustan Ulusal Koruma Alanı’nda bulunan oyun tahtası dikkat çekiyor.
Crist ve Abdullayev’in yorumları
Crist ve Abdullayev, "Belirli delikleri birbirine bağlayan dar kanalların yer aldığı bir dizi sığ oyuk olarak işlev gören desen, Güneybatı Asya ve Mısır’da bulunan tahtalara çok benziyor" diyor. Araştırmacılar, oyunun Güneybatı Asya’da ortaya çıkmış olabileceğini ve ticaret yolları aracılığıyla yayıldığını öne sürüyor.
Oyunun kültürel etkisi
Crist ve Abdullayev, bu oyunun sosyal ve kültürel etkileşimlerde önemli bir rol oynadığını belirtiyor. Oyunun farklı bölgelerde ve zamanlarda farklı şekillerde oynanmış olabileceğini vurgulayan araştırmacılar, "Oyunlar, tüccarlar arasında ilişkiler kurmaya özellikle uygundur çünkü oyunlar, insanların güvenilirliğini yargılamak ve gelecekte sosyal ve ekonomik ilişkiler kurmak için kullandıkları bir yoldur" diyor.
Sonuç
"58 Delik" oyununun kökeni hala tartışma konusu olsa da, yeni bulgular oyunun Mısır’dan önce Azerbaycan’da oynandığını gösteriyor. Bu buluş, oyunun tarihine ve nasıl yayıldığına dair yeni perspektifler sunuyor. Belki de oyunun başka versiyonları, özellikle Kafkasya’da yeniden keşfedilmeyi bekliyor ve bu bölgenin tarihine daha büyük bir ışık tutabilir
